Xhevdet Laze (1929-2017)

Xhevdet Laze ka lindur më 30 janar 1929 në Ulqin. Familja e tij mbërriti nga Mali i Zi, kur Xhevdeti ishte 3 vjeç.

Ndërmarrja e Nish Kimikes është hapur në vitet ’30 të shekullit të kaluar, në Shkozet të Durrësit, nga investitorë italianë. Ata, në bashkëpunim me tregtarë vendës, ndërtuan në Shkozet impiantin e parë të oksigjenit për të vazhduar linjën në një godinë në lagjen numër 1 të qytetit dhe një të tretë në Porto Romano.

Pas viteve 1950, bërthama e kësaj punishteje në Shkozet me një teknologji të kohës ishte Xhevdet Lazja. Për disa vite punishtja funksiononte në përbërje të ndërmarrjes së ujërave, nga e cila u nda në vitet 1952. Pikërisht në këtë kohë Laze sajoi edhe një fabrikë tjetër oksigjeni në Shkozet. U bashkuan në të njëjtën godinë impianti italian dhe ai që u ndërtua nga Lazja duke ruajtur vetëm linjën e oksigjenit. Lazja ishte specialist i njohur asokohe jo vetëm në Durrës. Në moshën 24-vjeçare u zgjodh deputet në Kuvendin e Shqipërisë, ndërsa u bë pjesë e delegacionit shqiptar të kryesuar nga diktatori Enver Hoxha në vizitën e tij në Moskë për takimin me Stalinin.

Ish-drejtori i ndërmarrjes industriale kimike të Durrësit u nderua, kur ishte gjallë me titullin e lartë “Hero i Punës Socialiste

Kur Xhevdeti dhe komunistë të tjerë të Durrësit thyen zinë e vdekjes së Stalinit

Edhe ata durrsakë që nuk kishin lindur në Durrës, por kishin ardhur nga qytete të tjera, fillonin të bëheshin indiferentë dhe apolitikë. Madje të sfidonin zinë e zgjatur për vdekjen e Stalinit në mars 1953.

Në një dokument sekret të Komitetit Qendror të fund-marsit të vitit 1953 “Mbi disa qëndrime të shëmtuara të disa komunistëve në ditën e zisë të shokut Stalin” shkruhet:

“Në Durrës:

1-Kandidati i Komitetit të Partisë së rrethit, Qimo Kushuta, mori pjesë në një dasmë, ku këndon dhe dehet në ditën e funeralit të shokut Stalin.

2-Anëtari i Partisë Sali Verdha, drejtor i shfrytëzimit të hekurudhave, pi e dehet me disa shokë të tjerë të Ministrisë së Kontrollit dhe kështu i dehur shkoi në mbledhjen e kolektivit ku bëri një figurë të ulët. Ky shok ato ditë ka dashtë me festu edhe ditëlindjen e fëmijës së tij, por i këshilluar nga shokët nuk e bëri.

3-Anëtari i Partisë Xhevdet Laze mori pjesë në një dasmë ditën e funeralit të shokut Stalin ku këndon dhe dehet.

4-Anëtari i Partisë Kadri Peku martohet duke marrë dhe orkestër në ato ditë të zisë të shokut Stalin dhe megjithëse u këshillua për një gjë të tillë nga shokët e Degës së Punëve të Brendshme që ta ndërpriste ahengun, ai refuzoi dhe vazhdoi ta çonte deri në fund ceremoninë.

5-Anëtarët e Partisë Kasëm Bylyku dhe Pandeli Prifti që të dy vazhdonin kursin pesëmujor të Partisë, nuk u ka bërë përshtypje vdekja e shokut Stalin. Që të dy këta në kohën e betimit kanë qeshur”.

Ndëshkimet

“Në Durrës për kandidatin e Komitetit të Partisë së rrethit, Qimo Kushuta, u vendos përjashtimi nga radhët e Plenumit të Partisë dhe vërejtje me shënim në kartën e regjistrimit”.

“Për anëtarin e Partisë Sali Verdha u mor vërejtje me shënim në kartën e regjistrimit”.

“Për anëtarin e Partisë Xhevdet Laze u mor vërejtje me shënim në kartën e regjistrimit”.

[Një vit më parë Enver Hoxha e kishte marrë në delegacionin që do të takonte Stalinin. Pas ndëshkimit, në vitin 1954, zgjidhet deputet në Kuvendin e Shqipërisë].

“Për ish-anëtarin e Partisë Kadri Peku përjashtim nga Partia”.

“Për ish-anëtarët e Partisë Kasëm Bylyku dhe Pandeli Prifti përjashtim nga Partia”.

Foto e vitit 1954. Novatori durrsak Xhevdet Laze ndërtoi një fabrikë oksigjeni dhe kjo i kurseu shtetit një milion e 500 mijë lekë në vit. U nderua me Çmimin e Republikës.

Në prill 2017, pas vdekjes, për të gjithë aktivitetin e tij, e jo vetëm atë të ndërtimit e pajisjes së spitaleve me rrjetin e oksigjenit, Xhevdet Laze u nderua me titullin “Nderi i qytetit të Durrësit” me motivacionin “për kontributin e rëndësishëm që ka dhënë gjatë jetës së tij si punëtor, novator dhe drejtues, për vlerat e spikatura intelektuale, qytetare dhe humane“. Titulli iu dorëzua bashkëshortes së tij.