Kisha e “Ristozit“ Mborje, Korçë, Viti 1389

Kisha e "Ristozit" gjendet rrëzë malit të Moravës, në Mborje të Korçës. Kisha është bizantine në formë kryqi të brendashkruar. Pjesët përbërëse të kishës janë kunga dhe naosi, apsida e të cilit nga pjesa e jashtme është trifaqëshe. Tryeza e shenjtë është e murosur në murin e apsidës. Muratura e kishës është me gurë të papunuar si dhe me copa tjegullash të vendosura ndërmjet gurëve. Tamburi i kishës është tetëfaqësh dhe i ndëtuar me tulla. Në tambur gjenden katër dritare dhe katër nike. Kisha ka përmasa 9.70x4.75 metra. Mbishkrimi që gjendet në faqen e murit jugor të kishës na bën me dije se ktitori i kishës është peshkopi Nimfon. Kjo vërtetohet nga një mbishkrim, i cili gjendet në faqen e murit jugor pranë portretit të ktitorit: Αγιος επίσκοπος / Κύ(ριος) Νιμφών / κε κτίτορ. “Peshkopi i shenjtë dhe ktitori, zoti Nimfon”[1].

 Kisha e "Ristozit" është ndërtuar dhe pikturuar në vitin 1389. Ky fakt vërtetohet me anën e mbishkrimit që gjendet mbi portën perëndimore të kishës: + Ανηγέρθη έκ βάθρου κ(αί) κόπου κ(αί) μόχθου ό θείος καί πάνσεπτος ναώς ούτος τού Κυ(ρίου) ήμ(ών) Ι(ησο)ύ Χ(ριστο)ύ τού ζωοδώ / του καί άνηστωπήθη παρά τού κτίτορος τού πανιερωτ(ά)τ(ου) έπισκόπυ Κυ(ρίου) Νίμφων(ος), αύθεντεύοντος δέ τού Αμηρα / λάδ αύτάδελφοι πανευτυχεστάτοι σεβαστοκράτοροι Ιωάν(νης) και π(αν)υψιλότ(α)τ(ος) δεσπότ(ης) Κύ(ριος) Θεοδωρήος / έτους στ ω y η (6898 = 1389) Ν(οεμβρίου) ίγ. “U ngrit (ndërtua) që nga themeli me përpjekje dhe mundim, ky tempull hyjnor e i gjithënderuar i zotit tonë, Jezu Krisht jetëdhënës dhe u pikturua prej ktitorit peshkopit të gjithhirshëm zotit Nimfon, në kohën e zotërimit të Amiralit, vëllezërit e gjithlumtur sebastokroatë Jani dhe i gjithlarti despoti, zoti Theodhori, viti 6898 (=1389) nëntor 13”[2].

Sipas mbishkrimeve vërtetojmë se pikturimi i kishës filloi më 31 mars, me mbarimin e ndërtimit dhe përfundoi më 13 nëntor të vitit 1389. Peshkopi Nimfon e ndërtoi këtë kishë për ata njerëz që duan të shpëtojnë. Këtë fakt e vërteton mbishkrimi që gjendet mbi murin jugor të kishës: Αναξ άναρχε Χ(ριστ)έ μου λόγε δέδεξαι καμού τήν ίκτράν οίκεσίαν ό ταπινός έπί / σκοπος Νιμφών κρατό δέ τόν ναών τόν θείον μετά πόθου τήν άρχή(ν) γάρ άνήγιρα έκ / βάθρου τέ κ(αϊ) κόπου μέχρι στόν μ(άρτιον) λά τοίς θελούση σωθείναι λύς(ας) γαρ Πολλών κρυμάτω(ν). “O mbret i pafillim, Krishti im, Logos, prano lutjen time të mjerë, i përvuajtur peshkop Nimfoni mbaj tempullin  hyjnor me dëshirë, e kam ndërtuar në fillim që nga themeli dhe me përpjekje deri më 31 mars. Ata që duan të shpëtojnë lirije prej shumë mëkateve”[3].

Afresket e kishës së "Ristozit" në Mborje të Korçës janë të ritokuara, megjithatë tematika e skenave biblike nuk është ndryshuar. Në apsidë gjendet Platitera. Në murin e apsidës janë hierarkët e mëdhenj Vasili i Madh, Joan Gojarti, Athanasi i Aleksandrisë dhe Grigor Teologu. Në brezin e sipërm mbi apsidë gjendet skena e "Gjyqit të fundit" dhe anash saj "Ungjillëzimi i Hyjlindëses". Brenda nikës së prothesit gjendet Shën Stefani, ndërsa në niken jugore Roman Melodiozi. Në anën jugore të apsidës janë pikturuar Klementi i Aleksandrisë, Andrea i Kretës, Ignat Hyjmbajtësi dhe Joan Damaskini. Në qoshet që mbajnë tamburin e kubesë gjenden katër ungjillorët duke shkruar ungjillin.

 Mbi qemerin jugor gjendet skena "Lindja e Krishtit" me përmasa 1.87x100 metra. Pas saj radhitet "Tradhëtia e Judës" dhe në brezin e fundit gjendet skena "Deisis". Pas kësaj vjen figura e ktitorit, peshkop Nimfonit, i cili mban në dorë maketin e kishës. Në brezin e sipërm të faqes veriore gjendet skena "Ngjallja e Llazarit" dhe nën të "Kryqëzimi i Krishtit". Në vijim skena "Miroprurëset tek varri", si dhe pikturat e Teodor Tironit, Teodor Stratilatit dhe anargjendët Kozma dhe Damjan. Në faqen e murit perëndimir gjenden Davidi, Solomoni, skenat e "Lindjes së Krishtit" dhe e "Lindjes së Pagëzorit". Nën to gjendet skena "Fjetja e Hyjlindëses" me përmasa 2.05x1.42 metra. Nga e majta gjendet skena e "Mohinit të Pjetrit", ndërsa nga e djathta gjendet skena e "Hyrjes së Hyjlindëses në Tempull". Nën to poshtë pikturuar "Shën Kostandin dhe Elena" dhe në anën jugore Shën e Premtja dhe Shën Matrona. Përgjatë naosit paraqiten 23 figura të plota shenjtorësh. Pjesa më e madhe e afreskeve janë të dëmtuara dhe janë ritokuar. Duhet theksuar se rreth shek. XVI-XVII kishës iu shtua një hajat me strehë në anën perëndimore, i cili u pikturua më vonë[4]. Kisha e "Ristozit" në Mborje të Korçës është shpallur monument kulture[5] në vitin 1948.