Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e dytë)
- Përshkrimi
- Më poshtë po publikojmë kujtimet e një personazhi të njohur të viteve 1920-1940 të Shqipërisë si Rexhep Jella. Rexhep Jella ishte anëtar i Kongresit të Durrësit dhe më pas prefekt i Durrësit dhe i shumë qyteteve të tjera të Shqipërisë. Kujtimet e tij në formë dorëshkrimi gjenden ne Aqsh të shkruara në dialektin e shqipërisë së mesme të cilat i kam transkiptuar dhe kanë të bëjnë kryesisht për periudhën e zhvillimit të Kongresit të Durrësit dhe më pas për Luftën e Vlorës dhe Kongresin e Lushnjës, për vrasjen e Esat Pashës dhe rebelimin e e mbështetësve të tij deri në shtypjen e kësaj kryengritje në vitin 1920. Ky dorëshkrim mendoj se është shkruar në periudhën e sistemit komunist.
- Burimi i dokumentit
- AQSH, F. 575 (Koleksion Kujtimesh), D. 11-12
- Numri i faqeve
- 100
- Gjuha
- Shqip, Albanian
- Periudha
- 1918-1920
- Përmbajtja
-
(Faqe 11-16)
Mbas tri katër ditësh shkova në Konsulatën tonë dhe i thashë Eqrem Libohoves qi të shkojshim me falinderue ambasadorin për dërgimin e misionit në Shqipni, ai mu gjegj se nuk mund të vinte se misioni Kryqit Kuqë asht nis për Shqipni kundër dishirës Italianve dhe ti nuk bane mirë qi i mushe mendjen ambasadorit. Shkova ke Hasan Prishtina të cilin e kishe vu në dijeni të ksaj çashtje dhe i thashë çmë tha Eqrem Libohova dhe i propozova atij qi të shkojshim nji grup shqiptarësh për falinderim, e pranaj dhe aty për aty u bamë katër vetë me Hasanin në krye dhe shkuem e falinderum ambasadorin. Të kater vetët ishim 1) Hasani 2) Ahmet Zogu 3) i nenshkruemi (unë) 4) Selim Vasa (i biri Vasa Pash Shkodranit- nuk më harohet në fjalim e sipër Hasani i tha ambasadorit: Jemi të sigurt se Presidenti Vilson do ta flaki traktatin e 1915ës por shpresojmë se dot na ndihmoj qi të na japi dhe Kosovën- kshtu u ndamë me fjalë të bukra.
Shkova dy herë të tjera me kerkue pasaportën time në ministrin e Punëve të Jashtme të Italis më thanë se duhet të na telegrafoj Turhan Pasha, i telegrafova atij nuk mura as nji përgjegje, i telegrafova Mufid Libohoves në Durrës as ai nuk mu përgjegj. As qi kisha marë ndonji rogë mbasi kishin kalu tri muj mura nji telegram prej Mufid Libhoves i cili më porosite me kthy në Durrës për ndryshe quhemi të pushuem nga puna. Mbas ksaj telegrafova se po më pelqente ma mirë me dhanë dorhekjen.
Në Romë aso kohe gjeta Kontin Du Salis ministri i Britanis Madhe pranë Vatikanit, kët person e kisha njof mirë kam pas qenë shok klase me të birin e tij. Konti Du Salis e njifte mirë Balkanin, ka pas qenë dikur Minister i Ingilterres ne Cetin, ish në dijeni të plote ndaj çashtjes Shqiptare. U shifsha shpesh herë me kët, ky më pat prezantue tek kolegu i tij Sir Renold Rodd (James Rennell Rodd, 1st Baron Rennell) ambasador pranë xxxxx (nuk dallohet, ndoshta Italisë, fq11.1). Ishim shpesh herë i ftuem prej këtyne dy personalitetve dhe kshtu kisha raste të mira me ba propagand e agjitasion për të miren e atdheut tim. Mbas pesë mujësh mora nji letër prej Abdyl Ypit qi ma e dërgonte me anën e nji tregtari prej Durrësit, më thoshte se ishte nevoja të kthejshe në Durres. Takova me Abdylin më bani nji përshkrim të situatës brenda këtyre 6 mujve se çkishte bëft. Veprimet e qeveris dita e ditës vishin tue vishtirsue. Administrata në vend qi me u permisue ishte shkatrue krejt, u shifte e kjarte se popllit i mungonte nji udhëheqje e drejt pa Italian. E pyta ate si shkon misioni i Kryqit Kuqë brilliant më tha, kam hap spitale nëpër qytet kam formue qendra sanitare në krahinat, kam vesh e mbath popllin dhe poplli i ka prit ato me kra hapët si miqë burra e gra pysin qithnji për ty kuer do vij ? Më vuni në korrent pë ardhjen e Martin Edenit për te dytën herë në Shqipri.
Kush asht Martin Edeni ?
Martin Edeni ishte dikur vice governator në Australi, për herën e parë vjenë në Shqipni via Selanik Korçë, dhe në Elbasan 1918 po sa kishin hy Italjant në atë qytet. Perhapet fjala në Elbasan se vjenë nji konsul i Anglis, nazionalistët e Elbasanit ishin informue prej patriotvet Korçës mbi ardhjen e kti, kshtu Elbasani i ban kti nji pritje me fëmit e shkollës dhe bandën e muzikës në krye dhe e presin bashk me parin e vendit shkon në shtëpin e Dervish Biçakut, aty ja kishin caktue vendin. Mbas mirëse ardhjes Emin Haxhi Ademi e pytë si qëndron fati i Shqipnis, ai kallabalikut i përgjegjet shkurtimisht se ju duhet të shkoni mirë me Italjnant. Kur dulen Parija prej vend banimit tij përshpritshin me njani tjetrin të dishpruem në kulm si asht kjo punë? Të nesërmen kuer u takue tek e tek me Aqif Elbasanin, Lef Nosin e tjerët ju thotë “ çdo send varet prej jush, ju duhet të pregatitni me tregue veten tuj se ini të zotë me qeveris Shqipnin pa mandatin e italis dhe në qoft nevoja me rrok dhe armët për kët qillim.
Qeverija Inglize nuk ka bindje për zotsin tuj don prova qi në raste te tilla nji popull duhet të japi, Qeverija Inglize Foren Offisi prandaj më ka dergue mue këtu se çka dot mundem me konstatue rreth ksaj pike vitale për popllin tuj, pra mue duhet të më konsideroni nji mik të vërtetë, me mue të jeni të sinqertë dhe të mi tregoni planet e juja dhe dot keni prova të gjalla prej meje qi una dot sakrifikoj çdo send për interesat e kombit tuj”
Kur i ka thanë këto fjal Aqif Elbasanit si terxhuman ndër mjet këtyre ka qenë Prof. Mehmet Gashi(Ahmet) i cili asht gjallë dhe asht nji arsimtar veteran në Tiranë.
Martin Edeni ka gjezdis qith qytetet e Shqipnis me çdo njeri qi ka ardhë në kontakt ka mbajt të nejtën ligjirat.
Ardhja e kti miku të vërtet të shqipnis mue më gëzoj shumë dhe pritshe çastin qi ta takoj prap.
Ndërkoh na filluem me u organizue në Durrës në Shijak, në Tiranë, në Prezë dhe Ishëm. Në Durrës e mori kryesin Abdyl Ypi, në Shijak isha caktue i nenshkrumi (R.JELLA), në Tiranë Eshref Frasheri. Disa bejlerë kishin fillue nji miqësi aq të ngusht me italjant sa kishin mrrit me i ftue këto nëpër haremet e tyne. Akordi Sonino-Venizelos u qarkullu me nji shpejtësi të jashtzakonshme në qith Shqipninë. Italiant qi kishin rrejt popllin Shqiptar se ishin shpëtimtarët e jonë filluen me pa disa skena të çuditshme. Filluen me mungue karabiniert, njani u gjet i vramë në Prezë midis pyllit, nji tjeter i vramë në Sukth dhe hudhë në Erzen. E urdhnueme prej bazës Shijakut disa trima kishin dal ke pylli i Gërdecit në prit, për fat duken Italiane. At çast kalovi patrulla e shoqnueme prej nji xhandari shqiptar i qujtun Hasan-ishte effektiv në Shijak- trimat e njofin Hasanin dhe i bertasin bjer përdhe ai ashtu bani të çast plumbat rrafshojnë italjant përdhe. Mbas dy ditesh nji patrulle Italjane shkon në pyll dhe vre dy qymyrxhi prej Hoçishti të Korçës qi punojshin për llogari të Spiro Kallços, po atë jave në Patok të Ishmit ju dogj flamuri nji barke italjane qi kishte ardhë me ngarku dru. Asht për tu shënue nji ditë pazari në shijak disa të rij në pijetoren e Metit mbasi ishin ba në qejf kapin nji qenë e lidhini në bisht nji teneqe bashk me flamurin Italjan, qeni fugon me vrull midis shitsave, shkaktohet nji panik Italijant e qëllojne qenin me armë derisa e vrasin, plagoset nji grue prej Prezje qi shiste vezë at ditë. Incidente të tilla u bojshin kudo dhe shpesh. Togeri i karabineris Rosignolli pat mërite me ardhë në kompromis me trimat e Shijakut qi atë mos ta vritshin. Qeverija e Durrësit krej e pa zotë përpara këtyre ngjarjeve e pat humbat toruan krejt, pushtonte ka nji herë Kryetarin e Bashkis, ndonji mësues aty këtu dhe ato u arrasrisshin dhe formojshin çeta kundra Italjanve. Na vazhdojshim mëledhjet tona të mëçefta shkojshim napër krahinat në Prezë në Ishëm dita të caktueme apostafat dhe spiegojshim kryepleqësis dhe popllit situatën e rrezikshme qi po kalonte Shqipnia, se italjant e kishin mashtrue popllin tonë me fjal të kota dhe po bojshin të kundërtën në Konferencen e Paqit në Paris. -
Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij
Linked resources
Etiketa të reja
Part of Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e dytë)
Renditja: 272 (168 shikime)
“Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e dytë)”, Arkiva Digjitale Shqiptare, accessed 8 nëntor 2025, https://adsh.al/s/adsh/item/25070
Komentoni
No comment yet! Be the first to add one!