Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e gjashtë)

Përshkrimi

Më poshtë po publikojmë kujtimet e një personazhi të njohur të viteve 1920-1940 të Shqipërisë si Rexhep Jella. Rexhep Jella ishte anëtar i Kongresit të Durrësit dhe më pas prefekt i Durrësit dhe i shumë qyteteve të tjera të Shqipërisë. Kujtimet e tij në formë dorëshkrimi gjenden ne Aqsh të shkruara në dialektin e shqipërisë së mesme të cilat i kam transkiptuar dhe kanë të bëjnë kryesisht për periudhën e zhvillimit të Kongresit të Durrësit dhe më pas për Luftën e Vlorës dhe Kongresin e Lushnjës, për vrasjen e Esat Pashës dhe rebelimin e e mbështetësve të tij deri në shtypjen e kësaj kryengritje në vitin 1920. Ky dorëshkrim mendoj se është shkruar në periudhën e sistemit komunist.

Burimi i dokumentit

AQSH, F. 575 (Koleksion Kujtimesh), D. 11-12

Numri i faqeve

100

Gjuha

Shqip, Albanian

Periudha

1918-1920

Përmbajtja

Kuartieri i ushtris Italjane ishte dikur ke kodra ku banonte ma von Kastoldi (shtëpia e kuqe) Mbasi u largue ushtrija prej Durrësi pak mbet nji njësi e vogël karabinierësh me Rokun (ky ma vonë kje ba nji tregtar i madhë dhe drejtor i nji banke në Durrës dhe kishte si sekretar Nikola Salën. Kjo njesije përbame prej 12 vetësh qindroj disa kohë në Durres me lejen e qeveris me preteks qi të runte materialin qi kishte lanë ushtrija. Në legate ke shtypija e kuqe banonte Kastoldi qi e qunte vehten si Minister i Italis sipër Pallatit ishin disa baraka prej drase plot me armë e munizione, para se të fillonte lufta e Vlonës nji ditë dolëm me shetit me Qazim Koculin ke kodrat, kur zbritëm e pamë barakat u dukshin arkat e fyshekve, Koculi më thotë aman Rexhep ruj mirë këto baraka se dot na duhen për dasëm shumë shpejt. Mbas letrës alarmuse të vllajt tem nuk më mbetshe gja tjetër me ba vetëm se me gjet nji mënyrë me vjedhë munizioninn prej barakave. Ftova Franon (kavazin e legatës Italjane në shtypin time. Frano ishte Kosovar, mbasi i dhashë nja dy gota raki me nji kofshe gjeli për meze i thashë, Frano a je shqiptar apo italian, jam shqiptar e bir shqiptari tungjatjeta” e pra Frano una due nji shërbim prej teje, barakat e fundit kush i ruen natën ? Ai e kuptoj qillimin tim Mareshall Gjyzepe me 6 karabinier flejn në baraken e fundit ka njiher në katër orësh ndrojnë rojen natën, a pin ven ? po tue fillue ke Ministri deri te karabinieri i fundit e xxxx (nuk dallohet, fq 40) ka nji gjysëm litri ven, po una due me i vu n gjumë këto me anën e nji barit qi tja hudhim në venë dhe kshtue të ngrejm arkat e fyshekve dhe ti çojmë ke leshteriku e ti fusim flluga. A dot ja bojshe ti ket shërbim Shqipnis, atdheut tat Shqipnis ? U mejtue mos ky bar dot helmatosi dikënd ? Jo more Frano jo dot flejnë disa orë dhe nuk dot nine as zhurmën ma të vogel. Kshu pregatita luminal kokrat i shypi në pluhun ashtu dhe rregulloj dozen sa duhet farmacisti ton Herzeku, e ka pase dyqanin aty ku asht sot libraria (ke shkallet e Ermenit në Durrës). Frano e mori përsipër i derzova luminalin prap po në shtypin time dergova dhe thira Kryetaret e hamajve dhe të fllugave mbasi i betova se do ta mbajshin sekret ket punë, Merja me dhjet hamaj dot vinte ke kisha pikrisht në ora 12. Mbas m. n. (mesnates) ashtu dhe Hasan Mërkurin me 10 Fluga posht kishës (varrezat) ke leshteriku në detë. Natën andej disa herë kalojshe i shoqnum prej nji patrulle xhandarësh e kishte ba zakon, roja e karabinierve më nderonte. Kuer mura xxxx (nuk dallohet, fq 41) prej Franos me xxxx (nuk dallohet, fq 41), kalova nga baraka e rojeve e “come andiamo mareshallo” i bertita as nji përgjegje hyna brenda roja ishte shtri në shtrat pushka i kishte ra në tokë u sigurova se narkoza kishte ba efektin e vet, u ktheva ke Merja i dhashë urdher të shkatrojshin barakën ma të afert dhe të bajshin arkat e thedha neve ti bishin ke vorrezat ashtu u ba fllugaret i mershin dhe i cojshin kasat e fyshekve në fllugë, baraka e madhe ishte zbrazë krejt ka ora 2 m.m (mesnate) dhe ishin mbush 6 flluga ishin mbush plot dhashë urdhër flugave largojshin për liman, shpërndava dhe hamajt qëndrova ke kisha deri sa u largun barkat të gjitha, ishin me vela dhe rrema, nata e bukur dhe eren e kishin xxx (nuk dallohet) për pak kohë u çdukën nga horizonti, zbrita baçe në baçe e shteg me shteg e kuer erdha ke porta kalasë hyna në rrugicat e ngushta të Durrësit asaj kohe, ora ishte 4 takoj me Hafizin e Lajes qi shkonte me fal sabahun ke xhamija FATIHUT e salutova, mërita ke kafja Xhafës të cilin e gjeta hapët si më ka njit kafja bashk me xhandarët në jetën time nuk kam pij ndonjiherë kafe me aqi lezet. Shkova në shtëpi flejta tre orë u zgjova shkova Prefekture. Ishte ora 8. Njisia e karabiniereve me në krye Rokun natyrisht në roba civile si mbas lajmeve qi pata prej komandës qendrës ishin shpërnda në qytet për me mujt me ra në erë të arkave të munizionit nja dy prej atyne kishin shkue deri ke ura e Dajlanit për me mujt me takue me ndonji kontrabandist të njoftem per me sa u duk qithë puna ju kishte shkue bosh. Roku me karabiniert e tjerë nuk e kishin lajmerue Kastoldin nga fryka mbi kët ngjarje por të nesërnem e lajmërojnë dhe ai po atë ditë me vaporin Puglia i nisë karabiniert bashk me materialin ushtarak për në Vlonë tue i bertit atyne ladri maskalsoni i kini shit arkat me fyshekë se nuk ka mundsi qi të vidhet qith ky material pa dashjen tuj si denim dot ju nis per Vlonë bashk me kto pak arka fyshekesh qi kan mbet atje dot luftoni dhe dhasth zoti mos ta ktheni kuer kokën në shtypijat tuja. Qith këto lajme me binte Franja natën në shtëpin time nga frika se mos ta diktonte vinte ke una me nji çante në sjetël se gjoja kishte letra për të mi dorzue mue për qeverin e Tiranës. Frano ishte qefli pijet nuk pranoj kuer ndonji herë të holla edhe thonte se po të pranoj pare “ Kan përmys kupën ati qi jam tue i hanger buken kët pune ta bana si Shqiptar se me fjalë patriotike më hipnotizove tjetër shërbim prej meje kundra italjanve mos kërko tuqatjeta. Mbas disa ditësh shkova në Drashovicë për 24 orë isha mysafir i i Qazim Koculit dhoma ku fjeta atë natë ishte në llogore nën dhe vishin gjylet e topit nga deti dhe nga toka admirova mënyrën e komandatit të Qazim Kocullit me aq i trimni e gjak ftofsi më vjen keq qi ai njëri nuk vdiqë në radhët e heroive të nazional çlirimatrs por përfundoj jetën e tij me turp pas kaq trimnije e sakrificash tue bashkpunue me okupatorin kshtu qi historija nuk ka sesi tja përmendi emnin e tij.

Luftës Vlonës në kët koh prej qytetit të Durrësit i kam shkue si ndihm të hollash në kater pesë raste barkat e Durrësit shkojshin vazhdimisht në Shingjin u ngarkojshin me armë e munizion dhe i transperojshin në Seman. Nuk du ta kaloj ket epizod historik pa përmend mirënjohjen time karshi qithë personelit të Kryqit Kuqë Amerikan qi me çdo ndihm të tyre morale dhe materiale përkrahën luftën heroike të popullit Shqiptar qi bante kundra italjanve për marjen e Vlonës. Disa prej këti personeli edhe mbasi u larguen nga Shqipnia vazhduan të shkrojnë broshura artikuj me shumë randsi mbi Shqiprine duke laverue popullin Shqiptar nji prej ktyne ka qene Majori Haskell nën kryetar i K.K. Amerikan në Tiranë.
E kam takue Haskellin në Paris kur kam shkue me Bajram Curin e Hasan Prishtinene në kohën e Fan Nolit erdhi e dhe u takue me ne, na dha nji drekë madhështore në klubin e diplomatve, Bajrami me Hasanin mbeten shumë të kënaqëm kuer digjun kët diplomat Amerikan qi folte me aqi anthuzijajmë për Shqipnin dhe për popllin Shqiptar dhe kuer Hasan Prishtina e pyti për A.Zogun se çpërshtupje kishte ai per të? Ai ju përgjegj se una kam përshtypjen se Zogu në veshje në mbathje e në çdo vepër të tij ishte nji xxx (nuk dallohet, fq 44), mbasi hangrëm drekë u larguem Hasan Prishtina ndërmjet bisedimesh më tha “vallë ky ameikan mos e shan zogun me na ba qejfin ne ? “ thashë jo se Haskli dhe Martin Edeni, Miss Edith, xxxx (nuk dallohet, fq 44) dhe Justin Godardi nuk e kan dasht kuer Zogun. Kët pune una e dij mirë me fakte.

Lidhja

Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij

Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e dytë)

Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e tretë)

Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e katërt)

Ç’kam kalue nga duert e mija edhe çkam pa me sytë e mij (pjesa e pestë)

Rexhep Jella (1895-1974)