Komploti i madh Serbo-Amerikan i Durrësit
- Përmbajtja
-
Dhe tani vijmë tek historia e komplotit të madh Serbo-Amerikan të Durrësit. Them serbo-amerikan sepse, në realitet, promotor i këtij projekti mahnitës, i projektuar për të shpëtuar Shqipërinë nga kthetrat e pabesë të Evropës, është qytetar i Bashkimit (Jugosllavisë), z. Gopçeviç, nga San Francisko, Kaliforni.
Z. Gopçeviç ka lindur në Kotorr të Dalmacisë më shumë se gjashtëdhjetë vjet më parë. Prindërit e tij e çuan atë që fëmijë, në Amerikë, ku dhe kaloi një pjesë të madhe të jetës së tij.
Kur Ballkani u vu në lëvizje dhe kur thirrja e trumpetës u ra në vesh të gjithë sllavëve anëmbanë botës, z. Gopçeviç nuk mundi të rezistonte. I hipi trenit dhe vaporit, dhe u nis për në Serbi, i vendosur për të ndihmuar bashkëpatriotët e tij.
Duke arritur në përfundimin se në Maqedoni nuk do të ishte fort i dobishëm, ai u kthye në Austri dhe lundroi për në Durrës. Në të njëjtën kohë, serbët ishin vendosur gjithashtu në Durrës. Kolonel Buliç, komandanti i turpave, e priti me ndhimën dhe praninë e një këshilltari kaq të aftë dhe menjëherë e emëroi atë në krye të Kryqit të Kuq. Pastaj erdhi lajmi i trishtueshëm se Italia dhe Austria dhe shumë fuqi të tjera, do t'i kundërviheshin pushtimit të Durrësit nga Serbia.
Presioni i ushtruar nga këto fuqi ndaj qeverisë serbe, ishte aq i fortë sa që ajo e urdhëroi kolonelin Buliç të largohej nga menjëherë nga bregu. Nuk mund të gjendej një mënyrë më e mirë për të shkurajuar dhe demoralizuar grushtin e oficerëve patriotë që, gjatë dimrit, kishin kaluar Alpet Shqiptare me një regjiment të tërë, me dëshirën për t'i dhënë atdheut të tyre një dalje tregtare në Adriatik.
Atëherë z . Gopçeviç ndërhyri. Ai u propozoi këtyre burrave të humbur nga dëshpërimi për të shpallur dhe për të organizuar ata vetë autonominë e territorit që ata pushtuan. Ideja e tij prit shumë mirë. Kishte mbetur vetëm një gjë: mos braktisja e këtij pushtimi që kishte kushtuar kaq shumë përpjekje dhe privim.
Më urgjente ishte të formohej një qeveri e përkohshme. Çeshtja ishte ti paraqiteshin Europës me një fakt të kryer.
Pas disa debatesh, ramë në ujdi në organizimin vijues: Kolonel D. Buliç, guvernator ushtarak; MajorI A. Pesiç, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm; Kapiten M. Diniç, Ministër i Punëve të Jashtme; Peshkopi Jacob, peshkop ortodoks i Durrësit, Ministër i Adhurimit dhe i Mësimit Publik; dhe, së fundi, z. Gopçeviç, Ministër i Marinës.
Një ditë pas mbërritjes sonë në këtë qytet të vogël të përgjumur, me shtëpitë e tij greke të kredhura në të kaltër, magazinat e mëdha të tij, limani i tij ku anijet e vogla kryejnë transportin midis bregut dhe anijeve të mëdhe që kanë hedhur spirancën,-- atë ditë, për herë të parë, z. Gopçeviç po ecte me uniformën e tij të re. Barkaxhijt dhe punëtorët e dokut shkarkuan thasët me sheqer, të lagur, nga një anije e vendosur katërqind metra nga bregu.
Nga nderimi që treguan këta burra gjatë kalimit të ministrit, u ndie se Durrësi priste prej tij dhe aftësisë e tij suksesin e sipërmarrjes së madhe.
Dita tjetër ishte një ditë feste ortodokse për nder të Shën Savës. Në mëngjes shëtitëm në kodrat që dominojnë qytetin dhe ku pëlhura e tendave të vogla ushtarake dridhej nga flladi i detit. Kampi u ngrit në lartësi për të shpëtuar ushtarët nga ethet e malarjes. Vizituam rrënojat e kështjellës mesjetare, një relike e kohëve të largëta kur Venecia ishte mbretëresha e Adriatikut.
Nga kjo lartësi, mund të shihnim shumë qartë se si zhyteshin nën ujin e gjelbër shkëmbinjtë e gjatë koralorë, dhe që e kishin bërë Durrësin një port shumë më të begatë nga cfarë është sot. Dy herë në të kaluarën, këtu janë ngritur qytete të begata; çdo herë, një tërmet i ka shkatërruar këto qytete. Dhe, edhe pse Z. Gopçeviç ka planin fisnik për të zmadhuar gjirin, për të mbushur moçalet që janë burim sëmundjesh dhe për të ndërtuar një port sipas planeve amerikane, ai nuk ka gjasa të kthehet kurrë në qytetin me famën e mëparshme.
Pasdite u paraqitëm në selinë qendrore, ku morëm pjesë në një banket zyrtar. Ishin ftuar edhe disa grekë të shquar me bashkëshortet e tyre.
Pimë për mbretin Pjetër, mbretërinë e tij, rënien e Perandorisë Osmane dhe shkatërrimin e armiqve të Serbisë. Tashmë biseda po lëvizte rrezikshëm drejt Austrisë dhe agresionit austriak.
Koloneli Buliç, në një fjalim të improvizuar, denoncoi "këtë armik tjetër të atdheut, të cilin ai nuk donte ta emëronte". Ai thotë se, "një ditë, ne duhet ta mundim atë," dhe, në një lëvizje të bukur dramatike, koloneli na dha shfaqjen e një njeriu që gjuan në të djathtë dhe pastaj në të majtë.
Fjalimi pati shumë sukses. E gjithë tavolina duartrokiti, bërtiti bravo. Një kapiten, edhe më i irrituar, i tejkaloi të gjitha kufizimet, dhe thirri me zë të lartë : «Poshtë Austria!»
Të nesërmen hipëm në linjën italiane Molfetta, për në Tivar, Malin e Zi dhe teatrin e luftës malazeze. Po atë natë, Kapiten Diniç, i cili është, nëse ju kujtohet, Ministër i Punëve të Jashtme në qeverinë e përkohshme të Shtetit Autonom të Shqipërisë, kryeqyteti Durrësit,--kapiten Diniç u largua në një "mision special dhe sekret" në bordin e një anije bregëdetëse për në Selanik. Nga atje, ai synonte të arrinte Serbinë me hekurudhë.
Do të kishte qenë më e shkurtër të nisej me ne dhe të arrihej në Beograd nëpërmjet Austrisë. Por, për ndonjë arsye misterioze, kapiteni nuk dukej se kishte shumë dëshirë të shkelte, për momentin, tokën austriake.
- Kontribues
- Fatos Bajraktari
- Koleksionet
- Shkrime
Etiketa të reja
Pjesë e Komploti i madh Serbo-Amerikan i Durrësit
Renditja: 349 (73 shikime)
Paul Scott Mowrer (14.07.1887 – 7.08.1971), “Komploti i madh Serbo-Amerikan i Durrësit”, Arkiva Digjitale Shqiptare, accessed 7 dhjetor 2024, https://adsh.al/s/adsh/item/25868
Komentoni
No comment yet! Be the first to add one!