Kisha “Fjetja e Shën Mërisë” Bishtqethëm, Lushnje, Viti 1700
- Përshkrimi
-
Kisha "Fjetja e Shën Mërisë" gjendet në fshatin Bishtqethëm të Lushnjes. Sipas gojëdhënave kisha është ndërtuar në shekullin XII. Më pas rreth viteve 1600 u rrafshua deri në themel nga turqit dhe u rindërtua pas një shekulli në vitin 1700. Kisha "Fjetja e Shën Mërisë" është bazilikë trinefëshe me tavan. Ajo ka përmasat 17.50x8.60 metra dhe përbëhet nga naosi e hajatet që e rrethojnë nga të tri anët. Çatia e kishës është e mbuluar me tjegulla.
Kisha "Fjetja e Shën Mërisë" në Bishtqethëm është pikturuar më 20 tetor të vitit 1798 nga dora e Joan Çetirit. Këtë fakt e vërteton një mbishkrim që gjendet mbi portën jugore brenda kishës. + Εζωγραφίθη ο ναός ουτος κατά τό 1798 ετος το σωτήριον καί ετελειώθη εν μη / νι οκτωβρίω 20. Διά χειρός Ιω(αννου) Τζετίρι εκ τής πολιτείας γράμποβας επί τού πανιερωτά / του Μ(η)τροπολίτου Βελαγράδων Κυρίου Ιωάσαφ καί τών ευρεθέντων ιι Μίλε Μπίτα, Σούτι Σελέκου, Σι / μών Κόλια, Κωνσταντίνου Κηονη, Γεωργη Βέλιο, Κώστα Νούσση, Κώστα Μάρκου, (Δη)Μητ(ρίου) Κούκη, Μιχαήλ Μώνι, Ρήστ Μάρκου, Τότο Βασίλι / Σιμων Χέδαρα, Γιάνκου Μπηρντουγη, Ντήμο καί Νιζάρη. Σε μίνη Σουμπάση καί Σωτίρι Κολία καί ακόλουθως τών εξης ων μνησθειη ο Κυριος / ημών Ι(ησούς) Χ(ριστός) εν τη βασιλεία τών ούρανών. “U pikturua ky tempull në vitin shpëtimtar 1798 dhe u përfundua në muajin tetor 20, me dorën e Jan Çetirit nga qyteti Grabovë, në kohën e gjithhirshmit Mitropolitit të Beratit, zotit Joasaf dhe të priftërinjve prezent, Simonit, Petrit, Kostandinit dhe të subashëve Apostoli Mile Sagjinit, Mile Bita Suti Selekut, Simon Kolias, Kostandin Gjonit, Gjergj Elos, Kosta Nushit, Birdufit, Dimo dhe Niko Niçarit, Simoni Subashit dhe Sotir Kolës dhe në vazhdim, të këtyre i kujtoftë zoti ynë Jezu Krisht në mbretëri të qiejve” [1] .
Ikonostasi i kishës është prej druri me gdhendje. Nën kryqin e ikonostasit është gdhendur viti 1828, që sipas Theofan Popës duhet të jetë data e gdhendjes së ikonostasit [2] . Ikona e madhe e Krishtit që gjendet në ikonostas është pikturuar nga Naum Çetiri në vitin 1829: Ιστορήθη ή παρουσα είκών διά τών Σπύρω Νπούσσι καί Ιωσίφ Σταμπάρι καί αδελφών αύτου Πετούσσι, αίονία τούς (ή) μνήμη, διά χείρ Ναούμ Τζετήλι. 1829 Απριλίου ά. “U pikturua kjo ikonë me shpenzimet e Spiro Bushit, Josif Shtambarit dhe vëllait të tij Petushit. I përjetshëm kujtimi i tyre. Me dorën e Naum Çetirit 1829, prill 1” [3] . Disa ikona gjenden në fondin e Muzeut Historik Kombëtar, Tiranë [4] .
Në vitin 1849 kisha u pajis me amvon. Kjo jepet në mbishkrimin që gjendet në kolonën e amvonit: + Εζωγραφίσθη ο ναός ουτος κατά τό 1849 ετος το σωτήριον κ(αί) ετελειώθη / εν μηνή απριλίου 25 διά χειρός Γεωργή Νικόλα Τζετίρη κ(αί) ανεψυού αυτού / Ντήνη εκ τής πολιτείας Γραμποβας επί τού πανιερωτάτω του Μ(ητ)ρο / πολίτου Βελεγράδων Κυρίου Ιωάσαφ κ(αί) τών ευρε / θέντων ιερέων πάππα Βασίλυ κ(αί) πάππα Αθανάσι / καί πάππα Ηαννη, καί επιτρόπου αυτου Μάρκο / Ρόμπο Σουμπασσάδων δε γέρωντων Κόλια / Θανάσι Στάς Ντρέτζκα Αβράμ Μήλε. Ιασήφ / Τοντο Γκήνη Στας Κουκη, Συροφε Τζόρρι / Ναουμ Τζιόγκου Ντηνε Ντάκα, Πο / στολ Βέλιοια, Νας Πήνα, Πισταν / Ντρέτζκα Κωσταντην Κόντα / Μηχαλ Νταβηδι, Τριφόν / Τόλι, Σωτήρ Ντρέτζκα Γκή / ονη Χαλήλι, Μηχάλ Κοντακτζίου, Πάλη Γκούκα, Στε(φάν)....“U pikturua ky tempull në vitin shpëtimtar 1849 dhe u përfundua në muajin prill 25, me dorën e Gjergj Nikollë Çetirit dhe nipit të tij Ndinit, nga qyteti Grabovë, në kohën e të shumëhirshmit mitropolitit të Beratit, zotit Joasaf dhe të priftërinjve prezent, at Vasilit dhe at Athanasit dhe at Janit dhe kujdestarit të saj Mark Rombos, subashëve pleqve Koli Athanasit, Stas Ndrezkas, Avram Milos, Josif Dodo Gjinit, Stas Kuqit, Sirofe Çorrit, Naum Zikut, Ndine Dakës, Postol Veliojas, Nas Pinas, ristan Dreçkës, Kostandin Kondos, Mihal Davidit, Trifon Tolit, Sotir Dreçkës, Gidhon Halilit, Mihal Kondakçiut, Pali Gugës, Stefan...” [5] .
Fasada jugore e kishës është pikturuar më 28 qershor 1853 nga Gjergj Çetiri. Kjo vërtetohet me anën e mbishkrimit: 1835 Ιούνη 28. / Ιστορίθη ουτος / ο θείος ναός διά / σινδρομής τόν χρι / στιανών καί επιτρό / που αυτού Ιωσήφ γήνη καί ιυός αυτού τρί / φόνη δια χειρός γεώρ / γη τζετήρη καί ανεψι / ου αυτου ντήνη. / Η βοηθηά / Θεού. 1853 qershor 28. Është pikturuar ky tempull i hyjshëm me kontributin e të krishterëve dhe të kujdestarit të tij Josif Gjinit dhe birit të tij Trifonit, me dorën e Gjergj Çetirit dh enipit të tij Ndinit. Paçin ndihmën e Perëndisë [6] .
Rreth një kambane që gjendet në kambanerinë e kishës është shkruar: 1859 ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΣΑΡΑΠΛΑΝΙΤΩΝ ΕΝ ΙΩΑΝΝΙΝΟΙΣ “1859. Me dorën e Gjergjit dhe Vasilit Caraplanitëve nga Janina” [7] .
Më 25 mars të vitit 1863 janë pikturuar kolonat e kishës. Ky fakt vërtetohet me anën e mbishkrimit që gjendet mbi një kolonë të kishës: 1863 μαρτιου 25. + ιστορίθησαν τους στύλους κ(αί) επληθη το τεμπολον κ(αί) επιτροπόυ αυτου Ιωσήφ Γ(κ)ήνη καί ιου αυτου τριφόνη γ(κ)ήνη καί εφιμερίου παπα Ιωαννου καί γεροντον υιών κόλα καί πρεσβιτερα(σ) Λαινας. “U pikturuan kolonat dhe u la tempulli dhe kujdestar ishte Josif Gjini dhe i biri i tij Trifon Gjini dhe famullitar Papa Jani, bijtë e pleqve Kola dhe priftëresha Lena” [8] . Po më 25 mars të vitit 1863 është gdhendur kryqi që qëndron mbi ikonostasin e kishës. Kjo vërtetohet nga mbishkrimi: 1863 μαρτίου 25. “1863 mars 25” [9] . Kisha "Fjetja e Shën Mërisë" në fshatin Bishtqethëm të Lushnjes është shpallur monument kulture [10] në vitin 1963.
Në vitin 1987 kjo kishë iu nënshtrua procesit të restaurimit nga specialistët e Institutit të Monumenteve të Kulturës, ndërsa në vitin 2002 Kisha Fjetja e Shën Mërisë në Bishtqethëm u restaurua me fondet e Kishës Ortodokse. Kosto e punimeve kap shifrën e 10.000 dollarëve. Punimet u realizuan nga specialistët e Institutit të Monumenteve të Kulturës nën drejtimin e Ing. G. Samimit [11] .
- Referencat
-
[1] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 174, faqe 114.
[2] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 215, faqe 125.
[3] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 216, faqe 125-126.
[4] -Gjatë procesit të katalogimit të ikonave që gjenden në fondin e Muzeut Historik Kombëtar kemi mundur të evidentojmë këto ikona: Shën Mëria me Krishtin, me përmasat 19,5x29 dhe numër inventari 5799; Shën Mëria me Krishtin, me përmasat 80x61 dhe numër inventari 5878; Shën Nikolla, me përmasat 23x30.5 dhe numër inventari 5999; Shën Mëria me Krishtin, me përmasat 23x32 dhe numër inventari 6105.
[5] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 225, faqe 129-130.
[6] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 231, faqe 132.
[7] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 237, faqe 134.
[8] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 244, faqe 135-136.
[9] -Theofan Popa, Mbishkrime të kishave në Shqipëri, Tiranë 1998, nr. 243, faqe 135.
[10] -Mbrojtja e monumenteve, Botim i Institutit të Monumenteve të Kulturës, Tiranë, 1974, faqe 41; Trashëgimia Kulturore akte ligjore dhe nënligjore, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Tiranë, 2003, faqe 76.
[11]-Pirro Thomo, Gentian Stratobërdha, Αποκατάσταση μνημείων της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας, Τίρανα, 2005, σελ. 198-199.
- Autori
- Andrea Llukani
- Kontribuesi
- Andrea Llukani
- Periudha
- Pas bizantine
- Koleksionet
- Kishat Ortodokse
Etiketa të reja
Pjesë e Kisha “Fjetja e Shën Mërisë” Bishtqethëm, Lushnje, Viti 1700
Renditja: 53 (263 shikime)
Andrea Llukani, “Kisha “Fjetja e Shën Mërisë” Bishtqethëm, Lushnje, Viti 1700”, Arkiva Digjitale Shqiptare, accessed 2 nëntor 2024, https://adsh.al/s/adsh/item/25980
Komentoni
No comment yet! Be the first to add one!